Agnieszka Polska, 1985

Agnieszka Polska jest jedną z najciekawszych młodych polskich artystek. Jest także jedną z nielicznych, która w swojej praktyce z taką precyzją i dbałością o formę wykorzystuje media kolażu i filmu animowanego, by przy ich pomocy przepracowywać afekty, sposoby percepcji, ale także budować refleksję nad sztuką i najnowszą historią sztuki, i jej społeczno-politycznymi uwarunkowaniami. Jej niezwykle eteryczne, intuicyjny i budowane obrazem narracje charakteryzuje ciekawe korzystanie z filozoficznego dorobku XX wieku, szczególnie psychoanalizy. Dlaczego jednak zdecydowałam się nominować Agnieszkę Polską w konkursie dla młodych malarzy? Uzasadnieniem mojego wyboru z pewnością może być sposób, w jaki artystka zmierzyła się w jednym ze swoich filmów z twórczością – w której to najpełniej widać konceptualno-malarskie poszukiwania polskiej sztuki lat 60. – Włodzimierza Borowskiego, „Uczulanie na kolor” (2010) powstało w oparciu o czarno-białą dokumentację fotograficzną akcji artysty („8. pokaz synkretyczny”, 1968). Film początkowo utrzymany w charakterze dokumentu, zbudowany został jako spacer po rekonstrukcji przestrzeni prowadzony przez podłożony z offu głos do złudzenia przypominający głos Krystyny Czubówny, lektorki znanej z czytania filmów przyrodniczych. Spacer okiem kamery lekko ślizgającej się po pracach i detalach prac artysty, ich rekonstrukcjach, bądź też impresjach na ich temat, ukazuje z bliska ich materię i fakturę. Lektorka wygłasza kwestie dotyczące biologiczności form Borowskiego, a także przytacza cytat jednej z recenzji, w której porównano obiekty artysty do raf koralowych. Zapewne te metafory inspirowały Polską w wyborze sposobu, w jaki pokazała sztukę zazwyczaj pisaną z wielkiej litery. Tu dzieło Borowskiego zyskało niezwykłą miękkość i sensualność, stało się bliższe temu, co Lucy Lippard określiła mianem „ekscentrycznej abstrakcji”. Taki też jest sposób pracy z medium filmowym Polskiej, która „obraz-afekt” buduje głównie ruchem i czasem jego trwania, niekiedy tylko wmontowując statyczne kadry – swoiste martwe natury, w których bawi się zmieniającym się detalem czy też ostrością. Bardzo ciekawie Polska zderza powagę i tzw. obiektywizm sztuki konceptualnej z większą dynamiką, sensualnością i prywatnością gestu malarza, zmieniając nagle z audialnego kontekstu narrację Czubówny na rytmiczną, rockową balladę, pozostając jednak w obrębie tego samego języka wizualnego. Tym samym artystka wpisała swój pomysł reinterpretacji Borowskiego w projekt krytyczny, który niezwykle mocno akcentuje perspektywę autorki. Podobne emocje wywołuje we mnie przygotowany na wspólną wystawę z Tomaszem Kowalskim film „Duet” (2011), gdzie utrzymana w poetyce filmu drogi opowieść o zagubionych obrzędach polskiej kultury kresowej wpisana została w poetykę bliską pracom szwajcarskiego duetu Fischli &Weiss czy surrealistycznych narracji Mayi Deren, czy najnowszy, pokazywany w ramach Konkursu im. E. Gepperta „How the work is done” (2011). Podobnie jak w impresji na temat „8. pokazu synkretycznego”, artystka sięga po wydarzenie historyczne. Obraz – bardzo oszczędny zbudowano na dwóch przeplatających się poziomach: abstrakcyjnej animacji z wizerunkiem bryły ciekłego szkła – jak informuje nas z offu balansujący na granicy faktu i fikcji lektor – i ludzkiej ręki mierzącej się z materią, czy abstrakcyjnych zbliżeń szklanych obiektów na czarnym tle oraz „werystycznej” paradokumentalnej inscenizacji pracowni rzeźby ASP z 1956 roku, gdzie odbywał się strajk. Artystka nie informuje widza o charakterze wydarzenia, do którego się odwołuje i choć miało ono czysto egzystencjalny charakter dla absolwentów, którzy nie posiadali przestrzeni do swojej pracy twórczej, sprawia, że wierzymy, iż było to wydarzenie par excellence polityczne. I jako takie jawi się ono nam w kontekście wrażliwości, z jaką pracuje z nim Polska, a za nią oko widza redystrybuujące to, co postrzegalne, zmysłowe – by użyć języka Rancière’a – w obrębie historii sztuki rozumianej tu jako społecznie uwarunkowanej dyscypliny naukowej.

Ewa Małgorzata Tatar